مهم ترین نکات در آموزش نقاشی چهره

(تنها زمانی که احساس می‌کنم زنده‌ام، زمانی است که نقاشی می‌کشم)

این سخن از ونگوگ، نقاش مشهور هلندی است، اما کم نیستند کسانی که به همین اندازه از نقاشی کشیدن لذت می‌برند. یکی از لذت‌بخش ترین زیرشاخه‌های این هنر طراحی و نقاشی چهره است. در سال‌های اخیر گرایش به طراحی چهره در بین هنرجویان بیشتر شده است. اگر شما هم از علاقمندان به هنر نقاشی چهره هستید، برای آگاهی از چگونگی آموزش نقاشی چهره، مدت زمان یادگیری و وسایل لازم، مقاله زیر را مطالعه کنید.

آشنایی با هنر نقاشی چهره و تاریخچه آن

چهره‌‌نگاری یا نقاشی پرتره هنری است که قدمت آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد. ریشه واژه چهره‌نگاری یا پرترین (portrait ) از یک واژه هلندی به معنی چهره و اندام است. البته پرتره نگاری شامل ترسیم تمام قد، نیم تنه یا چهره به تنهایی است. گرچه بیشتر پرتره‌ها از زمان باستان یعنی سه هزار سال پیش به جا مانده‌اند، اما برخی آثار نشان می‌دهند که هنر نقاشی چهره به دوران ماقبل تاریخ مربوط می‌شود.

طبیعتا در آن زمان هدف از چهره‌نگاری ثبت تصویر صورت یک انسان برای همیشه بود. بدون دوربین عکاسی این راه خوبی برای به جا گذاشتن تصویری از چهره یک انسان به نظر می‌رسید. در گذشته ثبت چهره یک انسان روی سنگ، سکه‌های طلا و نقره و سطوح دیگر انجام می‌شد.

نقاشی چهره در آثار جدید

جالب است که با وجود دوربین عکاسی و امکان ثبت چهره، انسان‌ها هنوز به نقاشی چهره علاقمندند. امروزه نقاشی چهره با ابزار مختلفی انجام می‌شود. نقاشی چهره با سیاه قلم، زغال، پاستل، آبرنگ، رنگ روغن و مداد رنگی امکان پذیر است. هریک از این ابزار جذابیت‌های خود را دارند اما در تمامی این موارد نکاتی ابتدایی وجود دارند که باید در ابتدای مسیر بلد باشید.

برای یادگیری نقاشی چهره ابتدا باید بتوانید طراحی کردن را یاد بگیرید. پس از اینکه چهره مدل خود را به خوبی طراحی کنید. اگر اصولی مانند رسم تناسبات چهره، طراحی اجزای صورت، سایه زدن و حجم‌دهی را بلد باشید، می‌توانید با مداد رنگی، پاستل، رنگ روغن و هر ابزار دیگری چهره را نقاشی کنید.

اولین گام برای آموزش نقاشی چهره

اگر در زمینه نقاشی هیچ‌گونه تجربه‌ای ندارید، لازم است کار را از پایه آغاز کنید. از رسم نقاط، خطوط، ترسیم اجسام و شکل‌های سه‌بعدی شروع کنید. بعد از آنکه به حجم‌سازی مسلط شدید، سعی کنید سایه زدن را یاد بگیرید. در بعضی آموزش‌های جدید راه‌های میانبری برای سریع پیش رفتن به هنرجویان داده می‌شود. با این حال هنوز هم بسیاری از اساتید به تمرین فراوان، نرم کردن دست‌ها و پشتکار هنرجویان اعتقاد دارند. سعی کنید روزانه و بدون وقفه یک تا چند ساعت تمرین داشته باشید.

هنرجوی آماتور در نقاشی

اگر در زمینه نقاشی و طراحی، در گذشته تمرین کرده‌ و اصول اولیه کار را بلد باشید، نیازی نیست از تمرین خط و نقطه، رسم اشکال سه بعدی و تمرین‌های دیگر شروع کنید، بلکه در این صورت به تمرین حجم‌پردازی صورت، رسم سایه‌ها، شناخت تناسبات چهره و اصول نقاشی چهره نیاز دارید.

می‌توانید به صورت زیر تمرین را آغاز کنید:

1. از چهره خودتان تمرین کردن را آغاز کنید: به چهره خودتان خوب نگاه کنید، به خطوط چشم‌ها، فاصله چشم و ابرو، زاویه صورت، انحنای بینی و تمامی خطور چهره‌تان دقیق شوید. یک طرح کلی از خطوط چهره رسم کنید و سعی کنید چهره خود را طراحی کنید.
2. طرز ایستادن، نگاه کردن به سوژه و مداد به دست گرفتن را یاد بگیرید: در ابتدا از طراحی با مداد شروع کنید، سپس به سراغ زغال، آبرنگ و ابزار دیگر بروید. زاویه ایستادن شما نسبت به سوژه، باید به گونه‌ای باشد که به تمام ابعاد چهره تسلط کافی داشته باشید. می‌توانید در ابتدای مسیر از دوستان و اطرافیان خود بخواهید که مدل شما شوند. در این‌جا ما به طور خلاصه طرز نگاه کردن به سوژه و سپس شیوه به دست گرفتن مداد را توضیح داده‌ایم.

با چه زاویه‌ای نسبت به سوژه قرار بگیریم؟

تفاوتی نمی‌کند، ایستاده یا نشسته باشید، سعی کنید در فاصله نسبتا دور نسبت به سوژه قرار بگیرید، به گونه‌ای به تمام زوایای سوژه دید داشته باشید. هر از چندگاهی چشم خود را از سوژه بردارید، با این کار خستگی چشم‌هایتان رفع خواهد شد و مجددا بادقت بیشتری به سوژه نگاه خواهید کرد. ابتدا یک نگاه کلی به سوژه بیندازید و سپس به جزییات دقیق شوید. برای رسم نیز ابتدا از کلیات شروع کنید، نقاط اصلی را مشخص کنید و سپس به طراحی جزییات بپردازید. سعی کنید بین حرکت چشم‌ها و دست‌هایتان تعادل را نگه‌دارید.

مداد طراحی را چطور در دست بگیریم؟

در این‌جا به طور خلاصه دو شیوه رایج به دست گرفتن مداد را توضیح می‌دهیم. روش اول:

به دست گرفتن مداد به شکل خودکار

در این شیوه به دست گرفتن برای ترسیم خط های نازک و مشخص از نوک مداد استفاده می‌کنید و با کمی شیب از زاویه کنار مداد برای رسم خطوط پهن‌تر استفاده می‌کنید. این شیوه باعث تسلط طراح برای اضافه کردن جزئیات می‌شود. از این شیوه می‌توان برای شروع سریع طراحی استفاده کرد. برخی طراحان در ابتدا باسرعت طرح کلی اولیه‌ای از چهره می‌کشند.

گرفتن مداد با کف دست

این شیوه برای ترسیم سایه‌ها با پهنای مداد کاربرد بیشتری دارد.

همچنین برای طراحی فرم چهره استفاده می‌شود تا کم کم با خطوط پر رنگ‌تر طرح نهایی چهره را رسم کنیم. مزیت این شیوه طراحی سریع چهره و حرکت آزادانه دست و حرکت از ناحیه آرنج و شانه است. در این شیوه ابتدا خطوط کم‌رنگی ترسیم و بعد این خطوط را پر رنگ می‌کنیم.

بسیاری از طراحان چهره، از این روش برای شروع طراحی و مشخص کردن نسبت و فرم چهره استفاده می‌کنند.

تناسبات چهره را بیاموزید. برای اندازه‌گیری تناسبات از قسمت سر شروع کنید. نسبت عرض به ارتفاع را با چهار علامت مشخص کنید. کاغذ را طوری تقسیم کنید که در قسمت زیرین فضای خالی باقی بماند.

حالا با کمک خط‌های افقی سر را به سه قسمت مساوی تقسیم کنید:

• از قسمت ریشه مو تا خطوط ابرو
• سپس از خط ابرو تا خط پایه بینی
• از انتهای بینی تا انتهای چانه

بعد از این کار با استفاده از یک خط افقی باید ارتفاع صورت را تقسیم کنید، فراموش نکنید که این تقسیم باید به طور موازی انجام شود و در آن خط چهره هم مشخص شود. این نکته را به یاد داشته باشید که فاصله میان هردو چشم باید به اندازه یک چشم باشد.

نقطه تلاقی خط عمودی میانی با خط یک سوم پایینی نوک بینی است. با تقسیم فاصله این نقطه تا نقطه انتهایی صورت به نسبت یک‌سوم و دو‌سوم، خط میانی لب­ها نیز مشخص خواهند شد. پس از رسم تناسبات چهره باید طراحی چشم‌ها، بینی، لب‌ها و چانه را یاد بگیرید. پس از یادگیری این اصول طراحی چهره در حالت سه‌رخ و تمام رخ را یاد می‌گیرید.

برای شروع نقاشی چهره به چه وسایلی نیاز دارم؟

برای شروع ابتدا وسایل طراحی چهره را باید داشته باشید.

• مداد طراحی و مداد کنته: اول از همه باید یک مداد طراحی خوب تهیه کنید. مدادهای طراحی از برندهای مختلفی در بازار موجودند. پیش از خرید مداد و لوازم دیگر از استادتان کمک بگیرید. مداد B2 یکی از بهترین مدادهای طراحی است که لازم دارید. علاوه بر مداد طراحی می‌توانید برای ایجاد سایه‌ها از مداد زغالی یا کنته استفاده کنید.
• کاغذ طراحی: این کاغذ‌ها به طور ویژه برای طراحی کردن تولید می‌شوند.
• تخته طراحی: داشتن یک تخته به شما کمک می‌کند تا زاویه دید بهتری نسبت به سوژه خود داشته باشید.
• پاک‌کن نرم و خمیری: بافت خمیری این نوع پاک‌کن باعث می‌شود، هنگام پاک کردن رد مداد کاغذ کثیف نشود و آسیب نبیند. همچنین از پاک‌کن برای ایجاد سایه‌ها و ترسیم بافت پوست استفاده می‌شود.
• پاک‌کن اتوودی: برای ترسیم بافت‌هایی مثل موها، نورها و ایجاد سایه به یک پاک‌کن اتوودی نیاز دارید.

این ابزار اولیه برای طراحی چهره است. در صورتی که بخواهید نقاشی چهره با مداد رنگی یا آبرنگ یاد بگیرید، ابزار بیشتری نیاز دارید.

علاوه بر این ابزار، وسایل کمکی که دیگری هستند که کیفیت کار را دوچندان می‌کنند. می‌توانید برای شروع این وسایل را تهیه نکنید، این مورد بستگی به بودجه و انتخاب فردیتان دارد. محو کن،  مداد زغالی، تامپون، اسپری فیکساتیو، پاستل، مداد شمعی و راپید از جمله وسایلی است که برای بهتر شدن طراحی اولیه می‌توانید تهیه کنید.

آیا برای یادگیری نقاشی چهره به کلاس حضوری نیاز دارم؟

این مسئله به اراده و پشتکار شما بستگی دارد. اگر بدون وجود یک مربی هم بتوانید به طور منظم تمرین داشته باشید، می‌توانید با آموزش‌های مجازی و از طریق اینترنت نقاشی چهره یاد بگیرید. بسیاری از نقاشان آموزش‌های خود را به صورت بسته‌های آموزشی و مجازی در اختیار هنرجویان قرار می‌دهند. در این بسته‌ها تکنیک‌های طراحی و نقاشی چهره به صورت کامل آموزش داده می‌شوند. در نهایت باید گفت چه به صورت مجازی و چه آموزش حضوری در نزد اساتید یادگیری شما به میزان پشتکارتان بستگی دارد.

در چه مدت زمانی می‌توانم یک چهره را به خوبی نقاشی کنم؟

شاید بارها نقاشی از چهره‌ای را دیده باشید که با عکس  واقعی آن به سختی قابل تشخیص باشد. در این موارد با خودتان فکر می‌کنید، چطور می‌توانم روزی یک نقاشی چهره‌ای را با این وضوح و کیفیت واقعی بکشم؟ بدون شک شما هم می‌توانید به آن تسلط دست یابید، اما باید تمامی مراحل را یکی یکی و بدون شتاب طی کنید.

تمرین فراوان تنها راهی است که شما را به آن میزان تسلط خواهد رساند. مدت زمان لازم برای مسلط شدن شما به هنر نقاشی چهره به میزان تمرین کردن و تکنیک‌های مربی‌تان بستگی دارد. در صورتی که روزانه به طور مداوم تمرین داشته باشید در حدود یک سال به تسلط خوبی در نقاشی چهره خواهید رسید.

هزینه کلاس‌های نقاشی چهره

هزینه کلاس‌ها به میزان توانایی شما در ابتدای یادگیری بستگی دارد. اگر بخواهید نقاشی را از پایه شروع کنید، ابتدا باید اصول اولیه مانند رسم خطوط و اجسام و فضاسازی را بیاموزید اما اگر بخواهید از نقاشی چهره کار را شروع کنید، دوره‌ها هزینه کمتری خواهند داشت. همچنین شهریه کلاس نقاشی چهره به آموزشگاه و استادتان بستگی دارد. خوشبختانه امروزه علاوه بر آموزشگاه‌ها بسته‌های آموزشی بسیاری به صورت رایگان یا با قیمت مناسب در اینترنت وجود دارند.

سخن پایانی

نقاشی چهره یکی از محبوب‌ترین شاخه‌های هنر نقاشی است. برای شروع یادگیری نقاشی لازم است، اصول ابتدایی نقاشی مانند رسم خطوط، اجسام و فضاسازی را بلد باشید. پس از تهیه مداد و کاغذ طراحی و یک پاک‌کن خمیری می‌توانید، تمرین کردن را شروع‌ کنید.

مفاهیم اولیه‌ای مانند درست به دست گرفتن مداد، طرز قرار گیری نسبت به مدل و روش سایه زدن را باید بیاموزید. اگر به یادگیری نقاشی چهره به طور جدی علاقمند هستید، از یک استاد حرفه‌ای و دلسوز کمک بخواهید.